Zacznijmy od podstaw: francuskie rzeczowniki, tak samo jak polskie, mają przypisany rodzaj - męski albo żeński (we francuskim rodzaj nijaki nie istnieje). Na to, jaki rodzaj oraz liczbę ma dany rzeczownik, wskazuje poprzedzający go rodzajnik nieokreślony:
un livre - książka (rodzajnik męski, liczba pojedyncza)
une serviette - ręcznik (rodzajnik żeński, liczba pojedyncza)
des tableaux - obrazy (rodzajnik męski, liczba mnoga)
des lunettes - okulary (rodzajnik żeński, liczba mnoga)
lub określony:
le passeport - paszport (rodzajnik męski, liczba pojedyncza)
la lampe - lampa (rodzajnik żeński, liczba pojedyncza)
les croissants - rogaliki (rodzajnik męski, liczba mnoga)
les chaussures - buty (rodzajnik żeński, liczba mnoga)
Rodzajniki są zatem jednym z determinantów (określników) rzeczownika - występują zawsze przed nim, wskazując jego rodzaj i liczbę.
- Zobaczmy... Wzięłam okulary słoneczne, ręcznik plażowy, książkę, parę klapek, leżak…
- A paszport, masz go przy sobie?
- No nie! Musimy wrócić!
Attention ! W przypadku rodzajników określonych przed rzeczownikami rozpoczynającymi się samogłoską lub “h” niemym zarówno rodzajnik męski, jak i żeński skraca się do formy l’.
le + art → l’art - sztuka
la + émotion → l’émotion - emocja
la + huile → l’huile - olej
- Bardzo cenię sobie sztukę klasyczną.
- Ja też, zwłaszcza malarstwo olejne. Wspaniale oddaje emocje postaci na obrazach.
Dlaczego rodzajniki są tak istotne w językach romańskich, do których zalicza się francuski? Przecież w polskim ich nie mamy, a i tak się między sobą dogadujemy. Spójrz na kilka sytuacji, w których rodzajniki rozwiązują potencjalne problemy mogące uniemożliwić sprawną komunikację.
Wskazując rodzaj danego słowa, możemy rozróżnić płeć wykonawców wielu zawodów, np. un archéologue - archeolog, une archéologue - archeolożka. Gdybyśmy użyli w zdaniu samego rzeczownika, nie wiedzielibyśmy, czy mowa o kobiecie, czy mężczyźnie.
Au cours du déjeuner, j'ai fait la connaissance d'une archéologue. Elle m'a raconté des histoires fascinantes sur les fouilles auxquelles elle a participé.
Podczas obiadu poznałem archeolożkę. Opowiedziała mi kilka fascynujących historii o wykopaliskach, w których brała udział.
Kolejną sytuacją są rzeczowniki kończące się na -s, -z lub -x, zapisywane identycznie w liczbie pojedynczej i mnogiej. Użycie rodzajnika rozwiewa wątpliwości co do kontekstu, w jakim zostały użyte w danej wypowiedzi.
le bras - ramię
les bras - ramionala noix - orzech włoski
les noix - orzechy włoskie
- Mój kuzyn Armand ma wytatuowane serce na lewym ramieniu i klepsydrę na prawym.
- Przypuszczam, że twoja ciocia nie jest zachwycona, że ma tatuaże na ramionach. Jest bardzo surowa w tej kwestii.
Dzięki rodzajnikom możemy także:
właściwie odczytać znaczenie jakiegoś słowa, w przypadku wyrazów o identycznej formie, które rozróżnia jedynie rodzaj gramatyczny, czyli mówiąc najprościej - znaczenie danego słowa może różnić się w zależności od tego, jaki rodzajnik przed nim stoi. Spójrz:
le vase - wazon
la vase - błoto, szlam
stwierdzić, czy danego słowa użyto na pewno w charakterze rzeczownika:
dîner - jeść kolację (czasownik)
le dîner - kolacjableu - niebieski (przymiotnik)
le bleu - siniak, a także kolor niebieski
Jak widzisz, rodzajniki są niezwykle ważne, dlatego ucząc się nowych rzeczowników, warto zwrócić szczególną uwagę na towarzyszący im rodzajnik i starać się zapamiętywać je parami.
Najważniejszą funkcją, jaką pełnią rodzajniki, jest jednak wskazanie stosunku osoby mówiącej do danego rzeczownika. Stąd właśnie podział na rodzajniki “określone” - les articles définis oraz “nieokreślone” - les articles indéfinis.
Rodzajników nieokreślonych używamy:
gdy mówimy o czymś po raz pierwszy, a więc nie odnosimy się do niczego konkretnego; często poprzedzają je wyrażenia wprowadzające, np. c’est…, ce sont…, il y a…, voici…, voilà…;
- Wydaje wam się, że spadliście z palmy kokosowej? Istniejecie w kontekście…
- O czym on mówi? Dookoła plaży są jabłonie i wiśnie, ale nie ma palm kokosowych.
- Dobra, czyli dzienną dawkę filozoficznego Clémenta mamy za sobą.
kiedy chcemy określić ilość lub liczbę jeden - zauważ, że un to właśnie liczebnik 1;
J'ai un chat et trois poissons.
Mam jednego kota i trzy rybki.
gdy dana osoba lub przedmiot nie jest znana mówiącemu lub nie jest określona przez kontekst.
- Widzę jakąś dziewczynę machającą do nas na plaży. Znasz ją?
- To jest Pauline, dziewczyna, o której ci opowiadałam. Byłyśmy razem na wymianie studenckiej.
Attention ! Rodzajniki nieokreślone skrywają w sobie jeden haczyk - w zdaniu przeczącym un, une oraz des ulegają skróceniu do de.
Nous n’avons plus de pommes. Je ne ferai pas de tarte aux pommes sans pommes.
Nie mamy już jabłek. Nie zrobię szarlotki bez jabłek.
Kiedy używamy rodzajników określonych? Wkraczają do akcji:
gdy mówimy o czymś, o czym już wcześniej wspominaliśmy lub dany rzeczownik jest znany rozmówcom, czyli kontekst, w jakim pojawia się dana rzecz, jest określony;
J’ai un chat et deux chiens. Le chat mange beaucoup.
Mam kota i dwa psy. Kot dużo je. (ten, o którym już wcześniej mówiliśmy naszemu rozmówcy)
gdy mówimy o czymś określonym lub jedynym w swoim rodzaju (jak np.: la tour Eiffel - wieża Eiffela, l'Italie - Włochy, le français - język francuski, les Alpes - Alpy);
Le chat de Norman s'appelle Sergie.
Kot Normana nazywa się Sergie. (ten konkretny kot, który należy do Normana)Le français est une langue officielle dans plus de vingt pays à travers le monde.
Język francuski jest językiem urzędowym w ponad dwudziestu krajach na świecie.
- Wieża jest dzisiaj pięknie podświetlona.
- Jaka wieża?
- Zaczynam wątpić, czy naprawdę jesteś z Paryża. Oczywiście, że wieża Eiffla. O jakiej innej wieży w Paryżu mogłabym mówić?
gdy używamy rzeczownika do generalizowania, czyli mówienia o całej grupie przedmiotów, osób lub pojęć w znaczeniu ogólnym.
Les chiens sont des animaux extrêmement loyaux envers les humains.
Psy są zwierzętami niezwykle lojalnymi wobec ludzi.
- Wiedziałeś, że Francuzi spożywają najwięcej sera ze wszystkich narodów?
- Naprawdę? W takim razie co wieczór zdecydowanie zawyżasz średnią krajową razem z Béchamelem.
Félicitations ! Teraz znasz już podstawy rodzajników w języku francuskim! 🎉 Pamiętaj, że praktyka czyni mistrza - ćwicz regularnie, a jeśli chcesz jeszcze szybciej opanować francuską gramatykę, wypróbuj nasz kurs online. Wkrótce poczujesz się jak prawdziwy connaisseur języka Moliera!
